ЧІужугІадан борталда йигеб «Шэньчжоу-9» абураб космикияб гама орбитаялде биччана Китаялъ 16 марталда. Китаялъул тІоцеесей космонавтлъун яхъана 33 сонал барай Лю Ян. Гьелда цадахъ орбитаялде сапар бухьана кІиго космонавтас. Экипажалда цебе лъураб масъала буго, орбитаялда бугеб «Тянгунь-І» абураб модульгун цолъи ва гьенир гІелмиял экспериментал тІоритІи. Гьез орбитялда бахъизе буго 19 къо.
ЧІужугІадан ва космос
16
Индиялъул кьалбал йигей американияй Калпана Чавла (квагІай) ва Лорел Кварк хІалтІулел руго «Колумбия» абураб космикияб гамил борталда 2003 соналъул январалда. КІиго анкьалдасан гамида ккараб авариялъул хІассилалда хвана гьелда жанир рукІарал киналго.
17
Ираналъул кьалбал йигей Ануше Ансари ккола тІоцеесей чІужугІадан – космикияй турист. 2006 соналда гьелъ гІемер гІарац кьуна халкъазда гьорокьсеб космикияб станциялде жидерго тІадкъаял тІуразаризе роржунел астронавтазда цадахъ орбитаялде щвезе ресалъухъ.
18
Американияй астронавт Пегги Уитсон (кваранисей) ккола бищунго гІемер заман (377 сордо-къо) космосалда ва бищунго гІемер заман рагьараб космосалда бахъарай чІужугІадан. Гьей гьединго ккола халкъазда гьоркьосеб космикияб гамил тІоцеесей чІужугІадан-командир
19
2008 соналъул 25 сентябралда Китаялъ Цзюцзюан космодромалдасан биччана тІад тайконавталгун «Шенчжоу – 7» абураб космикияб гама. Инсан жанивгун космикиял гамаби орбитаялде битІулезул сияхІалде Китай ккана 2003 соналда.
20
Китаялъул руччабаздасан гІуцІараб тІоцебесеб пилотазул къокъаялдасан цоялъ хасаб ишара бихьизабулеб буго 2009 соналъул августалда нухмалъиялъ гьезда гъорлъан тайконавтазул кандидатал рищизе рукІиналъул хІакъалъулъ лъазаби рагІун хадуб.
21
Пекиналда хасаб церемониялда китаялъул рагъулаб авиациялъул руччабазул кокъаялдасан тайконавтазул кандидатазул тІорцебесеб группаялъул презентация тІобитІана 2009 соналъул августалда.
22
Пилотал ва таконавтал хІадур гьариялъул мурадгун 200 000 школаялдасан І7 -20 соналъул гІелалъун 35 яс йищиялъул хІакъалъулъ лъазабуна китаялъул нухмалъиялъ.
23
Лю Ян ва гьелъул ва гьейгун цадахъ космосалде сапар бухьунел бихьинал «Тянгун-1» (Зобазул к1алг1а) абураб китаялъул модульгун цолъизесеб «Шеньжоу – 9» космикияб гамида рек1иналда цере. «Тянгун-1» орбитаялде бахъун бук1ана 2011 соналъул сентябралда.
24
2012 соналъул 12 июнь. Космодром «Цзюцюань». Лю Яница хас гьабун суртал рахъиялъе рет1ун буго скафандр.